चक्रधरस्वामी जयंती : समाजप्रबोधनाचा प्रकाश!..

चक्रधर स्वामी जयंती विशेष 

आज चक्रधरस्वामी जयंती. महानुभाव पंथाचे प्रवर्तक, सर्वज्ञ श्री चक्रधरस्वामी यांचा जन्म शक ११४२ च्या भाद्रपद महिन्यात शुक्लपक्षाच्या रविवारी, गुजरातमधील भडोच येथे झाला. त्यांचे मूळ नाव हरिपाळदेव. वडिलांचे नाव विशाळदेव आणि मातोश्रींचे नाव माल्हणदेवी होते.

लहानपणापासूनच त्यांच्या जीवनात असामान्यत्व दिसत होते. एक प्रसंग तर त्यांच्या दैवीत्वाची खात्री देणारा ठरला. ते मृतावस्थेत असल्याचे समजून त्यांच्या देहाला स्मशानात नेण्यात आले, पण अचानक ते जिवंत उठले. भक्त परंपरेनुसार या घटनेतूनच श्रीकृष्णाचे अवताररूप त्यांच्यात प्रकट झाले, आणि पुढे समाजाने त्यांना सर्वज्ञ अवतार म्हणून मानले.

युवावस्थेत त्यांनी संसाराचा त्याग करून धर्म आणि समाजसेवेसाठी स्वतःला वाहून घेतले. रामटेक यात्रेच्या बहाण्याने ते गृहत्याग करून बाहेर पडले आणि महाराष्ट्रासह अनेक प्रदेशांत त्यांनी भ्रमण केले. अमरावतीजवळील देऊळवाड्यात त्यांनी राजवस्त्रांचा त्याग करून लोकसेवेला स्वतःला समर्पित केले. ऋद्धिपूर येथे त्यांची भेट गोविंदप्रभूंशी झाली. याच प्रसंगात त्यांना “चक्रधर” हे नाव प्राप्त झाले.

चक्रधरस्वामींनी समाजात खोलवर बदल घडवून आणला. त्या काळी स्त्रिया आणि शूद्र यांना मोक्षाचा अधिकार नव्हता, परंतु त्यांनी निर्भयपणे सर्वांना मोक्षसाधनेचा मार्ग खुला केला. जातिभेद, अंधश्रद्धा आणि अन्यायकारक परंपरांना त्यांनी कठोर विरोध केला. त्यांच्या शिकवणीमुळे समाजात समानता, साधेपणा आणि आत्मज्ञानाची ज्योत पेटली.

त्यांचे अनेक शिष्य झाले, ज्यांनी त्यांच्या विचारांचा प्रसार केला. रामदेव दादोस, केशवसोमारस यांसारख्या शिष्यांच्या लेखनातूनच मराठी साहित्यातील पहिली ठोस वाटचाल सुरू झाली. त्यामुळे चक्रधरस्वामी हे केवळ धर्मप्रवर्तक नव्हते, तर मराठी साहित्यातील पायाभरणी करणारे म्हणून त्यांचे महत्त्व अमूल्य आहे.

आजचा संदेश

चक्रधरस्वामींच्या जयंतीच्या निमित्ताने आपण त्यांच्या शिकवणींचा स्मरण करणे आवश्यक आहे. समानता, साधेपणा आणि निस्वार्थ समाजसेवा हा त्यांचा मार्ग होता. आजच्या गुंतागुंतीच्या समाजात त्यांचे विचार अधिकच महत्त्वाचे वाटतात. त्यांच्या कार्यातून आपण एक गोष्ट शिकतो — खऱ्या धर्माची किंमत बाह्य आडंबरात नसून, तो लोककल्याणात आहे.

                            समाजसेवक श्रीकृष्ण देशभ्रतार 

                                     संस्थापक,संपादक 

                            "साप्ताहिक जनता की आवाज"

                                     ७८२०९४०४७६